Rebellie van de hoop

Het Solidariteitscomité voor de Joden
in de Sovjet-Unie, 1970-1990

boek

Auteur:        Aline Pennewaard

Uitgever:      Ezo Wolf

ISBN:             9789083346519

Paperback, 184 blz. geïllustreerd

Prijs:              € 22,95

klik hier voor een beschrijving van de hoofdstukken.

ACHTERGROND

De inval in Oekraïne heeft Rusland het laatste jaar weer helemaal tot een hoofdonderwerp in het nieuws gemaakt. Wat nog maar weinig mensen zich herinneren, is dat dat enkele decennia geleden óók volop het geval was: er ging bijna geen dag voorbij zonder nieuws uit de Sovjet-Unie.

Het nieuws van toen werd beheerst door de gevangenschap van de Sovjet-Joden, waarvan een groot deel vanwege het alomtegenwoordige antisemitisme had aangegeven te willen emigreren naar Israël. Zij kregen hiervoor van het Sovjetregime echter geen toestemming: de communistische heilstaat was zo perfect dat emigratie volstrekt niet nodig was, was de redenering. Joden die aantoonbaar familie in Israël hadden wonen mochten volgens de wet op de familiehereniging wel vertrekken, maar ook hen werd dat na korte tijd al zo goed als onmogelijk gemaakt.

REFUSENIKS

Voor deze geweigerden, met een Russische twist ‘refuseniks’ genoemd, werd het leven er na hun emigratieaanvraag niet makkelijker op. Ze verloren hun baan en werden daarna veelal gearresteerd voor ‘parasitisme’, omdat werkloosheid onder het communistisch regime als een misdrijf gold. Joodse religieuze en culturele uitingen werden verboden, Hebreeuwse les niet toegestaan. De ene na de andere Joodse dissident belandde na een schijnproces in een Siberische gevangenis of werkkamp: de bekendste hiervan was zonder twijfel Natan Sharansky, die later in Israël diverse ministersposten bekleedde.

SOLIDARITEITSCOMITÉS

De zaak van de refuseniks kreeg wereldwijd brede aandacht. Overal in het westen werden solidariteitscomités opgericht, die actievoerden en de politieke druk op Moskou probeerden op te voeren. Zij werden van informatie voorzien door de verbindingsmannen en -vrouwen van Nativ, de Israëlische overheidsorganisatie die zich in het diepste geheim bezighield met de contacten met Joden in het Oostblok.

NEDERLANDSE AMBASSADE

In Nederland kreeg de strijd voor de Sovjet-Joden nog een extra dimensie, omdat de Nederlandse ambassade in Moskou na de Zesdaagse Oorlog in 1967 voor Israël  de diplomatieke belangen behartigde.

AWRAHAM SOETENDORP

Twintig jaar lang streed het Solidariteitscomité voor de Joden in de Sovjet-Unie, onder leiding van rabbijn Awraham Soetendorp, voor vrijheid en zelfbeschikking.

Uniek is dat Awraham Soetendorp erin slaagde heel Nederland, Joods en niet- Joods, te verenigen in de strijd voor de Sovjet-Joden: de kerken, de politiek, de media, het onderwijs, iedereen deed onvoorwaardelijk mee.

EEN MILJOEN HANDTEKENINGEN

In een tijd zonder social media en beperkt aantal nieuwszenders, slaagde het comité erin om in het begin van de jaren ’80 meer dan 1 miljoen handtekeningen te verzamelen. Nederland schaarde zich massaal achter de acties van het Solidariteitscomité.

Er is niet één doel waarvoor Nederland ooit nog zo eensgezind is geweest.